ARAÇ DEĞER KAYBI
Araç Değer Kaybı Nedir? Araç değer kaybı, kazaya karışan ve bu kaza sebebiyle hasar alarak onarım gören araçların ikinci el piyasa değerlerinde meydana gelen maddi kaybı ifade etmektedir. Kaza sonucu hasar gören araç en iyi şekilde tamir edilse bile, aracın kaza yapmasından önceki ikinci el piyasa rayiç değeri ile kazadan sonraki ikinci el piyasa rayiç değerinin arasındaki fark araç değer kaybını oluşturur. Böylece ikinci el değeri düşen araç daha düşük bir fiyata satılmak zorunda kalır.
Araç Değer Kaybını Kimler Talep Edebilir?
Meydana gelen trafik kazasında kusuru bulunmayan veya karşı tarafa kıyasla kusuru daha az olan araç sürücüsü, aracında oluşan maddi hasarın tespiti ve değer kaybının karşılanması için talepte bulunabilecektir. Ancak şunu belirtmek gerekir ki yüzde yüz kusurlu olan taraf araç değer kaybı talebinde bulunamaz ama eğer daha düşük bir kusur oranı var ise bu oranlar dahilinde karşı tarafın sigortasından araç değer kaybını talep etme hakkı vardır.
Zarar gören aracın sürücüsü ve sahibi her zaman aynı kişi olmayabilir. Bu durumda, Trafik Sigortası Genel Şartlarının A.5. inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendindeki “Maddi Zararlar Teminatı: Hak sahibinin bu Genel Şartta tanımlanan ve zarar gören araçta meydana gelen değer kaybı dahil doğrudan malları üzerindeki azalmadır.” cümlesinden de anlaşılacağı üzere talepte bulunabilecek hak sahibi, araç sahibidir.
Araç Değer Kaybı Kimden Talep Edilebilir?
Kazanın meydana gelmesinde kusursuz veya daha az kusurlu araç sürücüsünün aracında meydana gelen değer kaybı, gerçek zarar içinde değerlendirilir ve bu zarardan Karayolları Trafik Kanunu gereğince hem zarar veren sürücü hem aracın işleteni ve varsa bağlı olduğu teşebbüsün sahibi müştereken ve müteselsilen sorumlu olurlar. Bunun yanı sıra aracın zorunlu mali sorumluluk sigortacısı ve aşan kısım yönünden de eğer var ise ihtiyari mali sorumluluk sigortacısı da sorumlu olur.
Dolayısıyla, araç değer kaybına ilişkin talepler, meydana gelen kazada kusurlu olan araç sürücüsüne, işletene(araç sahibi, mülkiyeti muhafaza kaydıyla satışta alıcı sıfatıyla sicilde kayıtlı görülen, kiracı, ariyet veya rehin alan kişi) ve halk tarafından trafik sigortası olarak bilinen Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası poliçesini düzenleyen sigorta şirketine karşı öne sürülebilecektir.
Dava Açmadan Veya Tahkime Başvurmadan Önce Sigorta Şirketine Başvurma Zorunluluğu
Araç değer kaybından dolayı tazminat talebinde bulunacak olan kişiler iki seçeneğe sahiptir: Sigorta Tahkim Komisyonuna başvurmak veya Genel Mahkemelerde dava açmak. Her iki halde de anılan yollardan birine gitmeden önce sigorta şirketine başvuru yapılması zorunludur.
Dava açmadan önce sigorta şirketine başvurma zorunluluğunun yasal dayanağı, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 97. Maddesidir; “Zarar görenin, zorunlu mali sorumluluk sigortasında öngörülen sınırlar içinde dava yoluna gitmeden önce ilgili sigorta kuruluşuna yazılı başvuruda bulunması gerekir. Sigorta kuruluşunun başvuru tarihinden itibaren en geç 15 gün içinde başvuruyu yazılı olarak cevaplamaması veya verilen cevabın talebi karşılamadığına ilişkin uyuşmazlık olması hâlinde, zarar gören dava açabilir veya 5684 sayılı Kanun çerçevesinde tahkime başvurabilir.” Madde metninden anlaşılacağı üzere, trafik kazalarından kaynaklı tazminatlar için zarar görenlerin dava açmadan önce ilgili sigorta şirketine söz konusu zararla ilgili başvuru yapması gerekmektedir. Bu başvuru mahkemelerce dava şartı olarak değerlendirilerek, başvuru yapılmadan açılan tazminat davaları dava şartı yokluğu nedeniyle usulden reddedilecektir.
Tahkime başvurmadan önce sigorta şirketine başvurma zorunluluğunun yasal dayanağını ise Sigortacılık Kanunu’nun 30. maddesinin 13. fıkrası oluşturur; “Komisyona gidilebilmesi için, sigortacılık yapan kuruluşla uyuşmazlığa düşen kişinin, uyuşmazlığa konu teşkil eden olay ile ilgili olarak sigortacılık yapan kuruluşa gerekli başvuruları yapmış ve talebinin kısmen ya da tamamen olumsuz sonuçlandığını belgelemiş olması gerekir. Sigortacılık yapan kuruluşun, başvuru tarihinden itibaren on beş iş günü içinde yazılı olarak cevap vermemesi de Komisyona başvuru için yeterlidir.”
Zamanaşımı
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun Zamanaşımı başlıklı 109. maddesine göre, yaşanan bir trafik kazası neticesinde araç nezdinde meydana gelen hasar ve değer kaybına ilişkin tazminat talepleri zarar gören tarafından zararın ve tazminat yükümlüsünün öğrenildiği tarihten 2 yıl, her halükarda zararın meydana geldiği tarihten 10 yıl geçmekle zamanaşımına uğramaktadır. Dava, cezayı gerektiren bir fiilden doğar ve ceza kanunu bu fiil için daha uzun bir zamanaşımı süresi öngörmüş bulunursa, bu süre, maddi tazminat talepleri için de geçerlidir.
Değer Kaybı Hesaplaması
Kaza nedeniyle araçta oluşan değer kaybının hesap edilmesi için; E-Devlet üzerinden (https://www.turkiye.gov.tr/sbgm-eksper-atama) veya Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi'nin (SBM) web sayfası üzerinden (www.sbm.org.tr) ‘online işlemler' menüsü altındaki ‘Eksper Atama' adımlarını takip ederek; değer kaybı raporu için eksper ataması yapılabilir. Ayrıca Zorunlu Mali Mesuliyet Sigorta Poliçesi'ni düzenlemiş olan sigorta şirketinden de talepte bulunulabilir. Vatandaşın talebi sonrasında sistem, sıra esasına göre dosyaya eksper ataması yapmakta; atanan ilgili branştaki ruhsat sahibi, tarafsız ve bağımsız sigorta eksperi hak sahibi ile temasa geçerek araç üzerindeki değer kaybını Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartlarının Ek 1.’de yer alan formül çerçevesinde; tam, doğru ve eksiksiz olarak tespit ederek raporunu oluşturmaktadır.
Eksper tarafından düzenlenecek değer kaybı raporunda formüle göre aracın rayiç değeri, hasar boyutu katsayısı ve araç kullanılmışlık düzeyi (Km) katsayısı tespit edilerek bir hesaplama yapılacaktır. Araç değer kaybı hesaplamasında hasar gören aracın; Hasar geçmişi ve niteliği, Kilometresi, Marka ve model bilgisi, Kusur durumu, Üretim yılı, Trafiğe çıkış tarihi, Pazar değeri ve bunlar gibi birçok faktör de dikkate alınarak hesaplanır.
20.03.2020 tarihli Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartlarında Yapılan Değişiklik Hakkında
Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları’nda birçok önemli değişikliğin bulunduğu Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartlarında Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ 20/03/2020 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanmış olup 01/04/2020 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Aşağıda sadece araç değer kaybıyla ilgili talepler hakkında etkili olan değişiklikler incelenecektir.
“Kapsama Giren Teminat Türleri” Başlıklı A.5. Maddesinin 1. Fıkrasının (a) Bendinde Yapılan Değişiklik
“a) Maddi Zararlar Teminatı: Hak sahibinin bu Genel Şartta tanımlanan ve zarar gören araçta meydana gelen değer kaybı dahil doğrudan malları üzerindeki azalmadır. Değer kaybı talep edilmesi halinde tespiti, bu Genel Şart ekinde yer alan esaslara göre Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezinde kurulacak sistem üzerinden sıra esasına göre atanan ilgili branşta ruhsat sahibi sigorta eksperleri tarafından yapılır.”
Maddi Zararlar Teminatı kapsamında değer kaybı, talep edilmesi halinde ilgili branşta ruhsat sahibi sigorta eksperleri tarafından Genel Şartlar’daki esaslar uyarınca tespit edilmekteydi. Yapılan değişiklik ile zararı tespit edecek ilgili branşta ruhsat sahibi eksperler Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezinde kurulacak sistem üzerinden sıra ile atanacak ve yine Genel Şartlar çerçevesinde değer kaybı hesaplanacaktır.
“Tazminat ve Giderlerin Ödenmesi” Başlıklı B.2. Maddesinin 2.1. Fıkrasında Yapılan Değişiklik
Aynı Genel Şartların B.2. nci maddesinin 2.1. inci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“2.1. Sigortacı; hak sahibinin, kaza veya zararın tespit edilebilmesi için bu Genel Şartlar ekinde yer alan gerekli tüm belgeleri sigortacının merkez veya şubelerinden birine ilettiği tarihten itibaren sekiz işgünü içinde tazminatı hak sahibine öder. Sigortacının kendisine iletilen belgelere haklı olarak itiraz etmesi veya kendisinin hak sahibinden ya da başka bir kurumdan haklı olarak yeni bir belge talep etmesi halinde söz konusu süre yeni talep edilen belgenin sigortacının merkez veya şubelerinden birine iletilmesinden sonra başlar. Sigortacı hak sahibinden münhasıran hak sahibinin tazminat hakkını etkileyen bilgi ve belgeleri talep edebilir…”
“Arabuluculuğa Başvuru Ve Yetkili Mahkeme” Başlıklı C.7. Maddesinde Yapılan Değişiklikler
“C.7. SİGORTACIYA BAŞVURU VE YETKİLİ MAHKEME
Zarar görenin, zorunlu mali sorumluluk sigortasında öngörülen sınırlar içinde dava yoluna gitmeden önce Ek: 6’da belirtilen tazminat ödemelerinde istenecek belgelerin tamamı ile birlikte ilgili sigortacıya yazılı başvuruda bulunması gerekir.
Sigortacının başvuru tarihinden itibaren en geç on beş gün içinde başvuruyu yazılı olarak cevaplamaması veya verilen cevabın talebi kısmen veya tamamen karşılamadığına ilişkin uyuşmazlık olması hâlinde ya da tazminat tutarında anlaşma sağlanamadığı hallerde sigortacının merkez veya şubesinin veya sigorta sözleşmesini yapan acentenin bulunduğu yer mahkemelerinde, kazanın meydana geldiği yer mahkemesinde ya da zarar görenin ikametgâhının bulunduğu yer mahkemesinde dava açılabileceği gibi uyuşmazlığın çözümü için Sigorta Tahkim Komisyonuna da başvurulabilir.”
Yeni Genel Şartlar ile birlikte, arabuluculuk tanımı ve arabuluculuğa ilişkin ifadeler Genel Şartlar’dan çıkarılmıştır. “Arabuluculuğa Başvuru ve Yetkili Mahkeme” başlıklı C.7. maddesinin başlığının “Sigortacıya Başvuru ve Yetkili Mahkeme” olarak değiştirilmiştir ve sigortalının dava yoluna gitmeden önce “yazılı başvuru” ifadesi; “genel şartların ekinde belirtilen tazminat ödemelerinde istenecek belgelerin tamamı ile birlikte ilgili sigortacıya yazılı başvuruda bulunması” şeklinde düzenlenmiştir.
Genel Şartların Ekinde Yapılan Değişiklikler
Günümüzde yürürlükte olan Genel Şartlar’daki EK-6’da bulunan “Tazminat Ödemelerinde İstenilecek Belgelerde” yapılan değişiklikler ile sigortacıya başvuruda sunulması gereken evraklar aşağıdaki şekildedir;
Araç hasarlarında trafik kazası tespit tutanağı resmi tasdikli sureti veya taraflar arasında tutulmuş kaza tespit tutanağı, varsa ifade tutanakları veya görgü tespit tutanakları, mağdur araca ait ruhsat, varsa hasarlı araç resimleri, mağdur araç sahibine/zarar gören üçüncü şahsa ait banka hesap bilgileri (banka - şube adı, Iban numarası).
Değer kaybı hasarlarında Araç Hasarları bölümünde istenen belgeler, değer kaybı talep beyanı, maddi hasara ilişkin ekspertiz yapıldıysa eksper raporu.
“Genel şartların uygulanacağı sözleşmelere ilişkin geçiş hükmü”
“GEÇİCİ MADDE 1 - Bu maddenin yürürlük tarihinden önce akdedilmiş sözleşmelere sözleşmenin akdedilme tarihinde geçerli Genel Şartlar, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten sonra akdedilen sözleşmelere ise bu Genel Şartlar uygulanır.”
Bu Genel Şartlar 01/04/2020 tarihinde yürürlüğe girmiş olup bu tarihten sonra akdedilen sözleşmeler hakkında uygulanacaktır. Dolayısıyla değer kaybı tazminatı belirlenirken de kaza tarihindeki değil sözleşmenin akdedildiği tarihte yürürlükte olan genel şartlar dikkate alınacaktır.
Sigorta Şirketine Yapılacak Başvuru
Mahkeme başvurularında olduğu gibi Sigorta Tahkim Komisyonuna başvuruda da sigorta şirketine başvurulmuş olma şartı olduğundan araç değer kaybı talebi olan kişi öncelikle ilgili sigorta şirketine başvurmalıdır.Sigorta şirketlerine yapılacak başvuruda öncelikle ne talep edileceği tespit edilmelidir. Genellikle talep edilen, kaza neticesinde araç nezdinde meydana gelen hasar bedeli karşılığı veya yine kaza neticesinde araç nezdinde meydana gelen değer kaybı şeklinde olmaktadır.
Karayolları Motorlu Araçlar Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartlarının ekinde Tazminat Ödemelerinde İstenecek Belgeler kısmında değer kaybı için belirtilen;
· Trafik Kazası Tespit Tutanağı resmi tasdikli sureti veya taraflar arasında tutulmuş kaza tespit tutanağı, varsa ifade tutanakları veya görgü tespit tutanakları,
· Mağdur araca ait ruhsat,
- Varsa hasarlı araç resimleri,
- Mağdur araç sahibine/zarar gören üçüncü şahsa ait banka hesap bilgileri (banka - şube adı, Iban numarası).
- Değer kaybı talep beyanı,
- Maddi hasara ilişkin ekspertiz yapıldıysa eksper raporu,
belgeler ile birlikte ilgili sigortacıya sigorta şirketinin merkezine veya sözleşmede yer verilen ilgili temsilciliğine veya sigorta sözleşmesine aracılık yapan acenteye mail, noter eliyle ihtar veyahut iadeli taahhütlü posta yoluyla yazılı şekilde başvuruda bulunulması gerekir.
Genel şartlar uyarınca sigortacının başvuru tarihinden itibaren en geç on beş gün içinde başvuruyu yazılı olarak cevaplamaması veya verilen cevabın talebi kısmen veya tamamen karşılamadığına ilişkin uyuşmazlık olması hâlinde ya da tazminat tutarında anlaşma sağlanamadığı hallerde sigortacının merkez veya şubesinin veya sigorta sözleşmesini yapan acentenin bulunduğu yer mahkemelerinde, kazanın meydana geldiği yer mahkemesinde ya da zarar görenin ikametgâhının bulunduğu yer mahkemesinde dava açılabileceği gibi uyuşmazlığın çözümü için Sigorta Tahkim Komisyonuna da başvurulabilir. Mahkeme başvurusunda husumet sürücüye, işletene ve doğrudan sigorta şirketine yöneltilebilecekken Sigorta Tahkim Komisyonu nezdinde yapılacak başvurularda husumet yalnızca riski üstlenen sigorta şirketlerine yöneltilebilmektedir. Mahkemelerin yükünü hafifletmek adına alternatif yol olarak getirilen Sigorta Tahkim Komisyonu kendi iç düzenine göre mahkemelere nazaran daha basit ve ivedi bir sonuç sunmaktadır. Her bir somut uyuşmazlığın kendine özgü ve avantajlı başvuru yolları mevcut olsa da trafik kazalarından doğan hasar ve değer kaybı bedellerinin tahsili açısından kanaatimizce izlenmesi en avantajlı olan yol Sigorta Tahkim Komisyonu’dur. Bu avantaj, Komisyon tarafından yürütülen yargılama sürelerinin mahkemelere nazaran daha kısa olması, başvuru usullerinde sağlanan kolaylıklar, uyuşmazlığın duruşma açılmaksızın dosya üzerinden sonuca bağlanıyor olması, başvuru esnasında alınan harç ve masrafların mahkemelere nazaran daha düşük meblağlar olması, talebin kısmen ya da tamamen reddi halinde A.A.Ü.T tarifesinde belirtilen vekâlet ücretinin 1/5’ine hükmediliyor olması ve Komisyon tarafından verilen kararın bir mahkeme kararı mahiyetinde olması gibi birçok unsur Komisyon yolunu daha avantajlı ve basit kılmaktadır.
Stj. Av. Ece AKAR Av. N. Sinem ÇELİK