İŞ HUKUKU

COVID-19 KÜRESEL SALGINI’NIN İŞ HUKUKU AÇISINDAN YARATACAĞI ETKİLER VE İŞ KANUNUNDAKİ BELİRLİ HÜKÜMLER DAHİLİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ BÖLÜM 1

DEĞERLENDİRİLMESİ

Son zamanlarda dünya çapında fazlası ile adını duyuran Korona Virüs ilk defa 29 Aralık 2019’da Çin’in Hubei bölgesinin başkenti Wuhan şehrindeki deniz ürünleri ve canlı hayvan satan bir markette çalışan kişilerde ve yine bu marketten alışveriş yapan birçok kişide pnömoni bulgularının tespit edildiğinin açıklanması ile gündeme gelmiştir. SARS-CoV-2 olarak adlandırılan yeni koronavirüs; ilerleyen zamanlarda Avrupa, Kuzey Amerika ve Asya’daki çeşitli ülkelerde yaşanan virüs vakalarına sebebiyet vermiştir. 11 Mart 2020’de Dünya Sağlık Örgütü (WHO) genel direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, Cenevre’de yaptığı basın toplantısında Covid-19’a (Corona Virus Disease – 2019) ilişkin açıklamalarda bulunarak küresel salgın (Pandemi) kararı almıştır. Hali hazırda dünyadaki vaka sayısı 237.446 bine ulaşmış, 19 Mart 2020 itibari ile ülkemizde 191 vaka görülmüş olup 2’si hayatını kaybetmiştir. Hal böyleyken; halkın da gündelik yaşamı etkileyen bu virüs hakkında bilgi sahibi olması ve özellikle hukuki boyutta bilinçli olmaları, virüse karşı alacakları tedbir amaçlı önlemler kadar önem teşkili etmektedir. Bu yazımızda; koronavirüs’ün iş hukuku alanındaki etkileri ve özellikle işverenler ve işçilerin bu şartlarda ne tür hakları olduğu gibi hususlar irdelenecektir.

İşverenin Koronavirüs Tehlikesi Altında Ne Gibi Yasal Yükümlülükleri Vardır?

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’na göre; işverenin işçiye karşı, ücret ödeme ve işyerinde dürüstlük ilkelerine uygun bir düzen kurma – eşitliği sağlama haricinde, işçinin sağlığını gözetme ve koruma borcu da bulunmaktadır. İşveren, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak; işçiler de iş sağlığı ve güvenliği konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdür.  Ayrıca 4857 sayılı İş Kanunu’nun 77. Maddesine göre de işverenler işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup uyulmadığını denetlemek, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek zorundadırlar.Nitekim, günümüzde gelişen sanayi ve teknoloji karşısında yukarıda açıklanan hükümler yeterli görülmemiş, insan yaşamının kutsallığı çerçevesinde işverenin, iş yerinde işçilerin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak için gerekli olanı yapmak ve bu husustaki şartları sağlamak ve araçları noksansız bulundurmakla yükümlü olduğu 4857 sayılı İş Kanununun 77. maddesinin açık buyruğu iken, İş Kanununun 77. ve devamı bir kısım maddeler 30/06/2012 tarih ve 28339 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 37. maddesiyle yürürlükten kaldırılmış olup, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, işverenin sağlık ve güvenlik önlemlerini alma yükümlülüğünü daha ayrıntılı bir biçimde düzenlemiştir. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun "İşverenin Genel Yükümlülüğü" kenar başlıklı 4. maddesine göre; “(1) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup, bu çerçevede; a) Mesleki risklerin önlenmesi eğitim ve bilgi verilmesi dahil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar. b) İş yerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar. c) Risk değerlendirmesi yapar ve yaptırır. ç) Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğu göz önüne alır. d) Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır. (2) İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. (3) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez. (4) İşveren , iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz.”

Aynı kanunun " Risklerden Korunma İlkeleri" kenar başlıklı 5.maddesine göre; “(1) İşverenin yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde aşağıdaki ilkeler göz önünde bulundurulur. a) Risklerden kaçınmak. b) Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek. c) Risklerde kaynağında mücadele etmek. ç) İşin kişilere uygun hale getirilmesi için iş yerlerinin tasarımı ile iş ekipmanı çalışma şekli ve üretim metodlarının seçiminde özen göstermek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek. d) Teknik gelişmelere uyum sağlamak. e) Tehlikeli olanı tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değiştirmek. f) Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmek. g) Toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik vermek. ğ) Çalışanlara uygun talimatlar vermek.” Yine 6331 sayılı Kanunun "Risk Değerlendirmesi; Kontrol, Ölçüm ve Araştırma" karar başlıklı 10. maddesinde; “1) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. Risk değerlendirmesi yapılırken aşağıdaki hususlar dikkate alınır. a) Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu, b) Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi, c) İş yerinin tertip ve düzeni, ç) Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu, 2) İşveren, yapılacak risk değerlendirmesi sonucu alınacak iş sağlığı ve güvenliği tedbirleri ile kullanılması gereken koruyucu donanım veya ekipmanı belirler.