SOSYAL MEDYA VEYA İNTERNET ARACILIĞIYLA İŞLENEN HAKARET SUÇU
Değişen ve gelişen dünya ile beraber teknoloji ve teknoloji ile beraber sosyal medya hayatlarımıza girmiş ve hayatlarımızda büyük bir yer edinmiş durumdadır. Bunun bir sonucu olarak son zamanlarda internet ve sosyal medya aracılığıyla işlenen suçlar da artmıştır. İnternet ve sosyal medya aracılığıyla en çok işlenen suçlardan biri de hakaret suçudur. Bu makalemizde internet ve sosyal medya aracılığıyla işlenen hakaret suçunu ve unsurlarını , birtakım örnekler ile açıklayarak suçun cezasını ve yaptırımlarını izah edebilmek amaçlanmıştır.
Hakaret suçu, failin mağdurun onur, şeref ve saygınlığını zedeleyecek şekilde mağdura bir somut fiil ya da olgu isnat etmesi ya da sövmesi suretiyle gerçekleştirilir. Biraz daha açıklayacak olursak;
Sosyal medya veya internet üzerinden işlenen hakaret suçu iki farklı şekilde işlenebilir:
- Belli somut bir durum ve olgunun isnat edilmesi suretiyle kişinin şeref ve saygınlığının zedelenmesi. Örneğin, bir kimseye internet yoluyla “Bir cüzdan çaldın ,sen hırsızsın.” demek hakaret suçuna vücut verir.
- Genel ve soyut nitelikteki söz ve davranışlarla kişinin değersizleştirilmesi, rencide edilmesi. Örneğin, bir kimseye internet üzerinden “Geri zekalı, namussuz” demek hakaret suçu oluşturur.
Hakaret suçu instagram, twitter, facebook, whatsapp vb. uygulamalar ve sosyal medya hesaplarıyla işlenebileceği gibi internet üzerinden söz gelimi e-mail atmak (vb.) suretiyle de gerçekleştirilebilir.
Hakaret suçu Türk Ceza Kanunun 125.maddesinde düzenlenmiş olup internet veya sosyal medya aracılığıyla hakaret fiilini işleyen kimseler bu madde hükmüne göre cezalandırılmaktadır.
Hakaret suçu şikâyete tabi bir suçtur. Yani, hakaret suçuna muhatap olan mağdur, hakaret fiilini gerçekleştiren failden ve bu fiilden şikayetçi olduğu takdirde soruşturma ve kovuşturma başlatılacaktır.
TCK m.125;
(1) Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir.
(2) Fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi halinde, yukarıdaki fıkrada belirtilen cezaya hükmolunur.
(3) Hakaret suçunun;
a) Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı,
b) Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı,
c) Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle, İşlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz.
(4) Hakaretin alenen işlenmesi halinde ceza altıda biri oranında artırılır.
(5) Kurul hâlinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret edilmesi hâlinde suç, kurulu oluşturan üyelere karşı işlenmiş sayılır. Ancak, bu durumda zincirleme suça ilişkin madde hükümleri uygulanır.
Yukarıda yazmış olduğumuz, hakaret suçunu düzenleyen kanun maddesinden de anlaşılacağı üzere , internet üzerinden hakaret suçuna vücut veren sözlerin tek tek kanunda sayılması imkansızdır. Suçun vücut bulması için temel kural; internetten sergilenen söz ve davranışlarla kişinin onur, şeref veya saygınlığını rencide edecek somut bir fiil veya olgu isnat edilmesi veya sövme yoluyla kişinin onur, şeref veya saygınlığına saldırılmasıdır. Görüldüğü üzere, internet yoluyla hakaret suçunda önemli olan kişiyi rencide eden, toplum içinde değersizleştiren fiillerin cezalandırılmasıdır.
Somut bir fiil isnat ederek hakaret suçunun işlenmesi durumuna örnek olarak, sen hırsızsın, sen tacizcisin vb. söylemler gösterilebilir. Fakat somut bir olay veya belirli bir fiil olan isnadın, geçmişte veya halde meydana gelmiş bir vakıa olması aranır yani gelecekte gerçekleşecek olaylar somut bir fiil kavramına girmez. Örneğin; Yargıtay 18.H.D. bir kararında: ‘’ Katılanın sanığa göndermiş olduğu mesajda hakkını helal etmeyeceğine yönelik ifadesine sanığın ‘…bende hakkın varsa Allah rızası için etme, edersen şerefsizsin...’ diyerek karşılık verdiğinin anlaşılması karşısında, isnadın şarta bağlı veya bir olasılık halinde dile getirildiği, hakaret etme kastıyla hareket edilmediği gözetilmeden sanığın mahkumiyetine karar verilmesi bozmayı gerektirmiştir.’’ Denilerek isnat edilen fiiller şarta bağlı veya olasılık belirtiyorsa hakaret sayılmayacağına işaret etmiştir. Yine beddua, ah içerikli ifadeler de hakaret suçu teşkil etmez. Yargıtay içtihatlarında genellikle kamu görevlisine yönelen beddua hakaret suçu kapsamında kabul edilirken sivil kişilere yapılan beddua hakaret suçu olarak değerlendirilmemektedir. Sövme suretiyle onur, şeref ve saygınlığa saldırılması suretiyle hakaret suçuna örnek olarak, bir kimseye “serseri, alçak, hayvan, fahişe, manyak” denmesi sövme kapsamındadır. Sövme, somut bir fiil isnadı ihtiva etmeyen, şeref ve haysiyeti rencide eden hor gören her türlü isnatlardır. Hakaret suçunu gerçekleştiren kimsenin bu hareketlerinin hakaret olup olmadığının belirlenmesinde esas kriter kamuoyu, örf ve âdet olduğu için isnat olunan fiilin mutlaka suç teşkil etmesi gerekmez. Yani kimi hâllerde mağdura yöneltilen isnatlar, kullanıldığı yer, koşullar o sözlerin çevredeki etkisi dolayısıyla objektif olarak onur kırıcı görünmese de hakaret teşkil edebilecektir. Yargıtay kararlarında bu durum, ‘’Bir hareketin tahkir edici olup olmadığı, yere ve duruma, zamana göre değişebilmektedir. Kişilere yönelik her türlü ağır eleştiri veya rahatsız edici sözlerin hakaret suçu bağlamında değerlendirilmemesi, sözlerin açıkça, onur, şeref ve saygınlığı rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnadını veya sövmek fiilini oluşturması gerekir’’ şeklinde açıklanmıştır. Yine örneğin Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun bir kararına konu olan olayda; önceki duruşmada hâkim, akraba olduklarını zannettiğinden, taraflara ‘’ madem ki akrabasınız, neden aranızda üzücü olaylar geçiyor’’ şeklinde bir soru yöneltmiş buna karşılık veren sanık ise,’’ benim onunla bir akrabalığım yoktur, onun anası Ermeni’dir’’ diye cevap vermiştir. Genel Kurul 1.Dünya Savaşı sırasında Ermeniler ile Türkler arasında tatsız olayların geçtiği bir bölgede söylenen sözlerin, objektif olarak hakaretamiz nitelik taşımasalar da söz konusu hava ve şartlar içerisinde değerlendirildiğinde, hâkim tarafından yöneltilen soruya kısaca ‘hayır, akrabalığım yoktur’ demekle yetinmek gerekirken, sarf edilen sözlerle cevap vermek suretiyle özel bir kastla diğer tarafın tahkiri amacının güdüldüğünü gösterebileceğine karar vermiştir. Buna karşılık örf ve adet kurallarına göre tahkir edici olmayan bir fiile mağdurun aşırı alınganlığı, tahkir edici bir nitelik yani hakaret niteliği kazandırmaz. Örneğin; Yargıtay 18.H.D. ‘ nin 2015/33232E., 2016/18820K. Sayılı kararında ‘’ Somut olayda sanığın katılana yönelik söylediği ‘ kim oluyorsun sen çingene’ şeklindeki ifadesinde geçen ‘çingene ‘ sözü Türk Dil Kurumunun Güncel Sözlüğünde ‘’ Hindistan’dan çıktıkları söylenen, dünyanın çeşitli yerlerinde yaşayan topluluk’’ olarak tarif edilmiş olup, sanığın ‘ çingene’ ifadesi ile halen ülkemizde kendilerini ‘roman’ olarak nitelendiren ve Avrupa’dan Türkiye’ye göç etmiş vatandaşlarımızı kastetmesi karşısında ; bu sözlerin katılanın onur, şeref ve saygınlığını rencide edecek boyutta olmaması nedeniyle hakaret suçunun unsurları oluşmamıştır…’’ şeklinde karar verilmiştir.
Yine örnekler bağlamında hakaret suçunu açıklamaya devam edecek olursak, ‘’ hırsıza, hırsız’’; ‘’ katile, katil’’ demek suç değilse de ‘’hırsıza, katil ‘’; ‘’ katile de hırsız ‘’ demek suçtur. Kişinin bedeni bir rahatsızlığının ifade edilmesi durumunda da hakaret suçu oluşur. Örneğin; kişiye, kör, topal, kel, psikopat, frengili, Aidsli denilmesi gibi.
Tüm bu hakaret fiillerinin sosyal medya veya internet aracılığıyla işlenmesi durumunda basit ve nitelikli hakaret durumuna göre değerlendirme yapılıp ceza verilecektir.
İnternet veya sosyal medya üzerinde suçun basit şeklinin işlenmesi halinde, hakaret suçunun cezası 3 aydan 2 yıla kadar hapis veya adli para cezasıdır. Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi, üç aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır. Mağdurun gıyabında hakaretin cezalandırılabilmesi için fiilin en az üç kişiyle ihtilat ederek işlenmesi gerekir (TCK m.125/1).
İnternet veya sosyal medya üzerinden işlenen hakaret suçları aleni işlendiğinden, aleniyet nedeniyle hakaret suçu cezası 1/6 oranında arttırılacaktır.
Suçun basit şeklinde hâkim ya hapis cezası ya da adli para cezası verecektir. Her iki cezanın aynı anda verilmesi mümkün değildir. Hâkim gerekçeli kararında neden hapis cezası veya adli para cezası verdiğini de açıkça gerekçelendirmek zorundadır.
İnternet yoluyla suçun nitelikli hallerinde hakaret suçunun cezası, 1 yıl ile 2 yıl arasındadır (TCK m.125/3).
Hakaret suçunun;
- a) Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı,
- b) Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı,
- c) Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle, işlenmesi halinde, cezanın alt sınırı bir yıldan az olamaz.
Yukarıda açıklamış olduğumuz üzere , mağdurun kamu görevlisi olması (avukat, hâkim, memur vs.) ve hakaretin görevinden dolayı yapılmış olması, kişinin mensup olduğu dinin kutsal değerlerine veya din özgürlüğünün kullanılmasına hakaret edilmesi hakaret suçunun nitelikli şekli olarak kabul edilmektedir.
Kamu veya özel sağlık kurum ve kuruluşlarında görev yapan sağlık personeli ile yardımcı sağlık personeline karşı görevleri sebebiyle internetten işlenen hakaret suçunda, ceza yarı oranında arttırılır. Ayrıca hükmedilen hapis cezası ertelenemez. (7243 sayılı Kanun m.28).
İnternet veya sosyal medya üzerinden işlenen hakaret suçları aleni işlendiğinden, aleniyet nedeniyle hakaret suçu cezası 1/6 oranında arttırılacaktır.
Kurul halinde çalışan kamu görevlilerine görevlerinden dolayı hakaret halinde zincirleme suç hükümleri gereği belirlenen cezanın miktarı ayrıca 1/4’ten 3/4’e kadar arttırılır. Örneğin, bilirkişi heyetine veya mahkeme heyetine hakaret suçlarında suçun nitelikli şeklinden belirlenen ceza arttırılacaktır.
Stj. Av. Gülpembe DOĞAN Av. Cansu ERGÜL